De file als ultieme vrijheidsbeleving

26.01.2016

De oude slogan ‘Mijn auto mijn vrijheid’ is zo langzamerhand vervangen door ‘mijn file mijn vrijheid’. Begin deze week bleek uit cijfers van Touring Mobilis dat 2015 het filerecordjaar was. Jaarlijks bevestigen ook andere cijfers, zoals die van Inrix, onze leidersplaats op de fileranking. Dat we op nummer een staan in dit lijstje is een rechtstreeks gevolg van nog heel wat andere nummer een-plaatsen.

 

Hoe lossen we de files op met mobiliteitsmaatregelen? Niet!

“Hoe kunnen we die files oplossen?” was de vraag die heel wat mobiliteitsdeskundigen de afgelopen dagen voorgeschoteld kregen.

Meer investeren in weginfrastructuur brengt in elk geval geen soelaas. De fundamentele filewet stelt dat de verkeersdruk op de piekuren terug stijgt tot de maximale capaciteit van de weg. Het is net als het graven van een kuil in de modder: de kuil loopt bijna even snel weer vol als je kunt graven. België beschikt nu al over de grootste dichtheid van snelwegen in Europa en tegelijk ook het meeste file. Meer investeren in rijstroken op autosnelwegen leidt enkel tot nog langere files.

Ook verkeersmanagementsystemen zijn niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat. De snelheid op autosnelwegen verlagen tot 60 of 70 km/u in de piekuren zal inderdaad de capaciteit verhogen en het fileleed verzachten. Maar daarmee perken we de vrijheid van de automobilist in en dat zet de stekels van automobilistenverenigingen rechtop. Een oplossing is het ook niet, net zoals het uitbreiden van de infrastructuur is het slechts een tijdelijk soelaas.

Het is naïef om te denken dat we met openbaar vervoer alleen de files kunnen oplossen. Maar besparingen bij NMBS en De Lijn zullen zeker onze files niet korter maken. Dat er efficiëntiewinsten kunnen geboekt worden staat buiten kijf, maar meestal gaan die besparingen ten koste van de reiziger. Daarmee lok je zeker niet meer mensen uit de file en naar het openbaar vervoer.

Carpoolapplicaties, de elektrische fiets en de zelfrijdende auto kunnen verlichting brengen, maar wie gelooft dat dit game changers zijn die onze files kunnen laten verdwijnen, zal van een koude kermis thuiskomen. Geen enkel van de voorgaande maatregelen heeft een gewenste impact op de vraag naar mobiliteit.

Wat helpt dan wel?

De structurele maatregelen die nodig zijn om de files op te lossen gaan verder dan de hiervoor opgesomde mobiliteitsmaatregelen, de structurele maatregelen hebben in se weinig met mobiliteit te maken.

Niet toevallig is België ook wereldleider in de fiscale steun aan salariswagens. Het probleem van de te hoge loonlasten in België wordt simpelweg afgewenteld op ons mobiliteitssysteem. Ondanks dat zowat iedereen het intellectueel eens is over de perverse effecten, blijft dit onderwerp taboe in elke onderhandeling over tax shift.

Een ander domein waarin ons land excelleert, is onze ruimtelijke wanorde. Nog een lijstje waarin België op nummer een prijkt: dat van het meest versnipperde land in Europa. Zolang projecten zoals Uplace ondersteund worden “omdat ze de file maar een beetje erger maken”, verdienen we die files. Files zijn in dit geval de prijs die we betalen voor rechtszekerheid en jobcreatie.

 

M-score

De Belg heeft ook de vrijheid om te kiezen waar hij/zij gaat wonen. Meestal is dat niet al te ver van de kerktoren en met een sterke drang naar huisje-boompje-beestje. Dat leidt tot de langste woon-werk-verplaatsingen, langer dan die van de Duitsers of Amerikanen. Heel wat archaïsche systemen zoals het kadastraal inkomen en registratierechten bestendigen die situatie. Wanneer Joke Schauvliege met een goed voorstel komt, de M-score, wordt het door iedereen afgeschoten, behalve door mobiliteitsdeskundigen.

Ondanks alle filerecords is er eigenlijk nog heel wat capaciteit over op onze snelwegen. Jammer genoeg ligt die capaciteit op ogenblikken die ons niet goed uitkomen: ’s nachts of in het weekend. We houden echter (terecht!) vast aan onze vrijheid om te doen wat we willen of moeten doen wanneer het ons het beste uitkomt, ook al staan we dan een beetje in de file.

De oplossing voor ons fileprobleem ligt dus in een systeem dat de gebruiker laat betalen voor mobiliteit en afhankelijk is van de afgelegde afstand, de plaats en het ogenblik van de mobiliteitsvraag. Maar zolang dat systeem er niet is, zijn we vrij om in de file te gaan staan.

 

Dit opiniestuk verscheen op 16 januari 2016 op de duurzame blog zeronaut.be.