Verslag Forum Duurzame Mobiliteit - 3 december 2019

09.12.2019

Verslag forum Duurzame Mobiliteit

Op 3 december 2019 kwamen een twintigtal leden en compagnons van het Netwerk Duurzame Mobiliteit samen om vorm te geven aan de nieuwe speerpunten voor het Netwerk Duurzame Mobiliteit.

We vertrekken van 2 speerpunten: ruimtelijke ordening en gezondheid.

An Verdeyen van het Vlaams Instituut Gezond Leven en Hans Vanhoof van Mint nv zorgden voor een inleiding in deze thema’s.

Presentaties

An Verdeyen - Gezonde mobiliteit

Hans Vanhoof - Mobili-Tijd is Ruimte

 

Forum NDM

5 tafels

Aan 5 tafels gingen we aan de slag om acties voortbouwend op de speerpunten uit te werken.

Tafel 1: Kernversterking & actieve verplaatsingen over korte afstand

Forum NDM

Kader

Er is een verschil in type kernen (stadsrand versus platteland versus platteland,...). Het is belangrijk om te vertrekken vanuit bestaande noden en zinvolle versterking. Het platteland veroudert. Dit schept ook kansen, mogelijkheden om vb kangoeroewonen te promoten.

Functies en aanwezige diensten staan altijd in relatie met de densiteit en de potentiële markt. Er is veel leegstand, deze kan eventueel ingevuld worden door lokale handelaars. Er is veel sociaal isolement. Men moet rekening houden met de waarde van het landschap en de huidige versnippering tegengaan.

Stakeholders

Vlaamse Overheid, vervoersregio's, Gemeentes, Vlaamse Bouwmeester, Mobipunt, aannemers/projectontwikkelaars, De Lijn, NMBS, Intercommunales, lokale handelaars, aanbieders vervoersalternatieven

Actie: Buurtpunt 2.0

(Sociale) functies in kleine landelijke kernen verdwijnen. Mensen zijn aangewezen op de wagen voor verschillende diensten richting grote centra en steenwegen.

We gaan op zoek naar locaties met potentieel waar een invulling op maat voor en door de kern kan komen. We maken hierbij een sterke link met connectiviteit en het mobiliteitsaanbod (vb met een Mobipunt)

  • aanbieden lokale producten (link korte keten)
  • creëren lokale ontmoetingsplaatsen
  • vergrijzing en sociaal isolement tegengaan
  • een lokale markt creëren voor aanbieders van mobiliteit alternatieven
  • enten op kernversterking

We houden rekening met:

  • de identiteit van een dorp
  • de sociaal kwetsbaren
  • de invulling van de vervoersregio’s
  • goede voorzieningen en veiligheid voor voetgangers en fietsers
  • aanbod openbaar vervoer

Partners: Cera, Landelijke gilden, Mobipunt vzw, NMBS/de Lijn, Unizo...

Actie: Sterken omgevingsambtenaren

Veel ambtenaren zijn gefrustreerd. Wat kan je doen als gemeente, welke zijn de (juridische) hefbomen, wat is de exacte regelgeving. Wat zijn de goede voorbeelden?

We willen de link leggen tussen bouwpromotoren en projectontwikkelaars, omgevingsambtenaren en aanbieders duurzame mobiliteit en expertise uit ons netwerk.

We willen samenwerken met projectontwikkelaars en goede voorbeelden in de kijker zetten (vb Matexi in Vilvoorde) en terugkoppelen naar omgevingsambtenaren.

Partners: Autodelen.net - Garage Swap, projectontwikkelaars, VVSG

Tafel 2: Actief naar secundaire school

Forum NDM

Kader

Niet alleen de schoolomgeving en de route naar school zijn belangrijke factoren, ook de thuissituatie. Veel jongeren worden ook in het secundair naar school gebracht met de auto (achterbankgeneratie). Gebruik van openbaar vervoer stijgt tov jongere generatie, gebruik van de fiets niet. 

Om jongeren actief naar school te laten gaan, moeten dus ook de ouders worden betrokken (veilige routes). 

Stakeholders

Belangrijke stakeholders zijn mensen in de directe omgeving van de jongeren: zijzelf, de ouders, de buurt, de vrienden, de school … 

Daarnaast zijn er heel wat organisaties die werken rond activeren van jongeren en fijne, veilige routes naar school, zoals Mobiel21, Fietsersbond, Trage Wegen, Voetgangersbeweging, VSV, Instituut Gezond Leven, Sport Vlaanderen, jongerenkoepels (Ambrassade, bataljong…) … 

Het beleid mag zeker niet achterblijven: steden en gemeenten moeten betrokken worden, maar ook de provincies. 

ACTIE: Onderzoek naar verplaatsingsgedrag bij jongeren (13-17 jaar)

We organiseren een grootschalig onderzoek naar het verplaatsingsgedrag van jongeren van en naar school, waarbij we ook polsen naar de factoren die een keuze beïnvloeden (woonplaats, thuissituatie…), de kantelmomenten en kennis van de mogelijkheden/modi. 

Tot nu toe zijn er weinig cijfers over gekend. Een onderzoek is dus essentieel om noden en wensen van de doelgroep in kaart te brengen en inzicht te krijgen in hun verplaatsingsgedrag. Deze resultaten geven een degelijke basis voor beleid, projecten… 

Voor het opstellen van de survey gaan we in zee met hogeschool/universiteit en een aantal jongerenkoepels (Ambrassade, Vlaamse Jeugdraad…). 

Valkuil: dit onderzoek is enkel geloofwaardig als er genoeg respondenten zijn: tijdrovend! ook: is het de taak van NDM om zo’n grootschalig onderzoek te trekken? 

ACTIE: Strapdag voor secundair

Tijdens de strapdag (WvdM) organiseren we voor het secundair een campagne, nl fiets/wandel naar de school. Zoveel mogelijk leerlingen moeten naar school fietsen/wandelen, de winnaar krijgt een mooie prijs. 

Vooraf worden verschillende routes naar school uitgetekend. Op de dag zelf wachten begeleiders de fietsers/wandelaars op, op een aantal knooppunten. Aangezien het begeleid is, zullen ouders hun kinderen durven meesturen.

Jongeren leren op die manier nieuwe routes kennen, en ook nieuwe leerlingen die dichtbij wonen. Deze dag kan een stimulans zijn voor structurele opstart van fiets- of wandelpools. Door de bekendheid van Strapdag, is er ook wat weerklank in de pers dus kan er naar de overheid toe een statement aan vasthangen.

Er wordt samengewerkt met Voetgangersbeweging (strapdag, schoolroutekaart), fietsersbond, trage wegen (leren kennen van trage wegen in de buurt!) en Mobiel21 (sam de verkeersslang). 

Bedenkingen: Wat met jongeren zonder fiets? Aangezien het in de Strapdag past, is het eerder een actie voor voetgangersbeweging? 

ACTIE: Fietspunt op school

We begeleiden scholen in het opstarten van een fietspunt: een fysieke plek op school met alle faciliteiten (werkplaats, materiaal, inclusief fietsbib). 

1 informatiesessie voor de scholen: incl. een handleiding + materiaallijst
1 sessie ter plaatse: workshop fietsherstel in lesuur LO 

Belangrijk is om achteraf iemand verantwoordelijk aan te stellen voor het fietspunt, anders dooft het snel uit. 

We werken voor dit project samen met lokale fietshandelaars (voor workshop fietsherstel), Netwerk Bewust Verbruiken, Mobiel 21/Fietsersbond en Goodplanet. 

Dit project is een stimulans om de schoolomgeving te verbeteren en de fiets een centralere plek te geven

Tafel 3: Actief naar het werk

Forum NDM

Kader

De belangrijkste uitdaging is doorstroming. Door het woon-werkverkeer zitten onze wegen en openbaar vervoer overvol. We zien verschillende oplossingen, zoals een andere, meer flexibele dagindeling, plaatsonafhankelijk werken maar ook onze verplaatsingen op een andere, actieve manier invullen.

Kleine kanttekening: ook fietsinfrastructuur kampt steeds meer met capaciteitsproblemen. Voldoende ruimte voor gezonde verplaatsingen blijft dus een uitdaging!

Stakeholders

De voornaamste stakeholders worden in 3 groepen onderverdeeld:

Overheden: als wegbeheerders, mobiliteitsaanbieders, ook als regelgever. Zowel federaal (fiscaliteit, NMBS), Vlaams (infrastructuur, beleid: pendelfonds en bedrijfsvervoerplannen, De Lijn), provincies (fietssnelwegen) en gemeenten (wegbeheerder). Tegelijk zijn dit ook werkgevers, die het goede voorbeeld kunnen geven. Een betere afstemming tussen de verschillende overheden is noodzakelijk.

Werkgevers, zowel individueel als de koepels (UNIZO, VOKA). Met focus op grote tewerkstellingsplekken (Antwerpse Haven, regio Zaventem, Brussel)

Werknemers, zowel individueel als de vakbonden 

Actie: Het mobiliteits-ID van de werknemer

Een individuele mobiliteitsfiche voor elke werknemer binnen het bedrijfsvervoerplan (BVP).
Deze actie bestaat uit verschillende deelacties, met verschillende doelgroepen.

1. Sensibiliseren en overtuigen van werkgeversorganisaties van het belang van duurzame en actieve woon-werkverplaatsingen.

De focus ligt daarbij op het economische belang: de economische kost van files, maar ook van bijvoorbeeld ziekteverzuim. We overtuigen de werkgevers van de nood van een bedrijfsvervoerplan en gerichte communicatie naar werknemers.
Hiervoor worden bestaande initiatieven ingezet (TransitieNetwerk Middenveld, Arbeid & Milieu).

2. Lobby door een gezamenlijk front van mobiliteitsmiddenveld, werknemesorganisaties en werkgeversorganisaties

Voor het invoeren van een verplicht bedrijfsvervoerplan en het ondersteunen ervan. Als instrumenten voor deze lobby wordt gedacht aan de strategische adviesraden SERV en MORA.

3. Sensibiliseren van individuele werkgevers en werknemers.

Dit door informatie goed te ontsluiten en door de juiste incentives aan te bieden om tot een gedragsverandering te leiden.

mobiliteitsid

Naast de partners in bovenstaand schema zijn ook de mobiliteitsmanagementbureaus (die over een aanbod voor werkgevers beschikken) en mobiliteitscoördinatoren in (grote) ondernemingen van belang.

Tafel 4: Openbaar vervoer als ruggengraat voor ruimte

Forum NDM

Kader

Behalve in steden is het aanbod openbaar vervoer te laag. Openbaar vervoer organiseren op het hele Vlaamse grondgebied is veel te duur. Hoe meer we bijbouwen, hoe groter het probleem wordt.

Ook openbaar vervoer ondervindt de hinder van onze honger naar mobiliteit. Verdichten, zowel in steden als in dorpen, is noodzakelijk maar ligt moeilijk.

Ook hier stellen we vast dat er heel wat linken zijn met andere beleidsdomeinen: mobiliteit, ruimtelijke ordening, fiscaliteit en arbeidsmarkt.

Actie: de Vlotte VerVoerRegio VVVR - studiedag doorstroming

Doorstroming is enorm belangrijk als we openbaar vervoer als ruggengraat voor onze mobiliteit willen. Zonder doorstroming is openbaar vervoer niet betrouwbaar. Als we, zoals het decreet basisbereikbaarheid voorschrijft, volgens een netwerkmodel werken dan is stiptheid een absolute voorwaarde om de schakels samen te laten komen. 

Deze studiedag zou gericht moeten zijn op lokale ambtenaren, mandatarissen en alle actoren binnen de vervoerregioraad.

Tijdens de studiedag komen zowel “worst practices” als “best practices” aan bod. Jammer genoeg komen de “worst practices” uit onze regio en de “best practices” uit het buitenland (Metz, Valenciennes, Montpellier, Bordeaux, Utrecht, …).

Actie: Mobility Rocks - het mobipunt-festival

Mobipunten laten mobiliteit beter functioneren. Ze zorgen voor betere multimodaliteit en zijn zo deel van de oplossing. De mental shift is belangrijker dan maar zorgt ook voor een modal shift.

Mobility Rocks is een 1-daags festival op de plaats waar een mobipunt zou kunnen ontstaan. In cocreatie met de omwonenden, maar ook de lokale middenstand, aanbieders deelmobiliteit, OV-aanbieders, de gemeente en lokaal middenveld, worden de verschillende bouwelementen voor het mobipunt ontworpen.

Zo wordt het mobipunt ook een buurtpunt (naar voorbeeld van DORV) en krijgt het Mobipunt ook een lokaal eigenaarschap.

Tafel 5: Woonkeuze en verplaatsingsgedrag

Forum NDM

Kader

Wat nemen mensen mee in hun afweging als ze ergens gaan wonen? Mobiliteit is geen doorslaggevend argument vermoeden we (eerder argumenten als in de buurt van familie wonen of werk). Zeker jongeren houden zich vermoedelijk met dit argument weinig bezig.  We denken dat er wel een grotere groepen oudere mensen is die zich bewust is van het feit dat waar ze wonen op hun oude dag bepalend kan zijn voor hun mobiliteit/netwerk. Maar als ze niet ‘op tijd’ verhuizen, is het op een gegeven moment niet meer mogelijk.

Er zou ook meer flexibiliteit moeten zijn in onze woonplaats: de baksteen in de maag en de kost van kopen voorkomt dat mensen verhuizen ondanks een veranderende gezinssamenstelling bijvoorbeeld.   

Het was duidelijk dat de mobiscore voor veel mensen aankwam als een persoonlijke aanval.  Wat wéten mensen eigenlijk over de relatie tussen hun woonkeuze en verplaatsingsgedrag/verharding?  

Andere aanlendende onderwerpen zijn: open ruimte en betaalbaar wonen

Zijn de prijzen in de steden hoger? Is het stedelijk milieu aantrekkelijk of niet? We denken dat het stedelijk milieu in een positief daglicht stellen belangrijk kan zijn om de patstelling tussen ‘platteland’ en ‘stad’ wat weg te werken. We vermoeden dat het argument ‘eenzaamheid’ ook kan motiveren. 

Stakeholders


We denken dat politici en ambtenaren een belangrijke stakeholdersgroep zijn: zij weten niet altijd alles wat wij hier rond de tafel al hebben van kennis. Ambtenaren hebben veel invloed op hun politiekers. Ook argumenten die politici kunnen meenemen zijn belangrijk (zodat ze meer durven structurele keuzes maken die verandering mogelijk maken).  Ook lokale handelaars zijn belangrijk. 

Actie: Gedragsveranderings-app

We ontwikkelen een app die mensen aanzet tot een ‘maand’ gedragsverandering. Onderzoek heeft uitgewezen dat een maand voldoende lang is om de eerste veranderingen ook effectief te internaliseren. Een belangrijk aspect van de campagne is dat iedereen er zich goed moet bij voelen.  OOK mensen die de auto graag en vaak gebruiken.  Het is zoals bij donderdag veggiedag en “tournée minérale”: mensen moeten geen kleur bekennen (tegen of voor vlees, tegen of voor alcohol), maar kunnen op een laagdrempelige manier meedoen. 
 
Ambassadeurs die de trekkers zijn van de APP zijn ook belangrijk.  Ook dit moeten neutrale figuren zijn.  Zij kunnen waarom zij meedoen aan deze campagne beargumenteren vanuit verschillende argumenten: mobiliteit, gezondheid, … --> ‘what’s in it for me’ - argumenten.  Mensen zijn niet reflectief. 

Algemene zaken die benoemd zijn: 

  • Zero-sum game 
  • Gamification 
  • Slow money/slow mobility 
  • Instagram 
  • 55+ hebben minder kans op gedragsverandering (zijn minder flexibel) 
  • Sociale rewards voorzien!  Geen geld/ruilzaken die ook geld zijn, … kiezen voor iets dat bijdraagt aan een structurele maatschappijverandering 
  • Meten is weten!  Dit kan perfect met de campagne. 

Welke variabelen in de campagne tellen als ‘punten’ moeten bepaald worden door studiebureau’s (zoals Mint misschien? Ook Gezond Leven kan daar mee over nadenken). 

Forum NDM

Foto's

Forum NDM 2019