Vlaanderen kleurt rood door diesel
Het luchtkwaliteitsmodel van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) brengt vervuiling tot op straatniveau in kaart. Een update van dit model houdt sinds kort rekening met de gevolgen van dieselgate en street canyons (smalle straten met bebouwing waarin de vervuiling blijft hangen).
Minder rooskleurig dan vorig model
Wie dacht dat overschrijdingen van de Europese grenswaarden (40 microgram per kubieke meter) van de gemiddelde jaarconcentratie van stikstofdioxide (NO2) voorbehouden waren voor grootsteden als Brussel en Antwerpen komt bedrogen uit. In zo goed als elke Vlaamse stad of gemeente worden de grenswaarden langs drukke verkeersassen overschreden. Dat is het gevolg van het opnemen van het effect van street canyons, dat niet enkel optreedt langsheen stadswegen met wolkenkrabbers maar ook langs onze ‘gewone’ steenwegen met lintbebouwing, in combinatie met dieselgate.
Dieselgate
De oorzaak van deze overschrijdingen ligt bij het verkeer en in het bijzonder dieselwagens. De gevolgen van dieselgate zijn duidelijker te merken in het nieuwe kaartmateriaal: ook nieuwe Euro 5 en 6 diesels stoten in werkelijkheid nagenoeg even veel NOx uit als oude Euro 1 en 2 diesels. Het oude model hield weliswaar rekening met de werkelijke uitstoot van diesels, maar door het opnemen van de gevolgen van street canyons in het model worden de effecten van luchtvervuiling duidelijker zichtbaar op de kaart [correctie 5/2/2018*] .
Snelste oplossing: diesel bannen
Maatregelen die oude (diesel)wagens bannen (zoals de lage-emissiezone) hebben een impact op black carbon of dieselroet, maar nauwelijks op NOx-concentraties.
Vlaams minister Schauvliege finaliseert in 2018 het luchtkwaliteitsplan, waarin de gezondheidsimpact van luchtvervuiling tegen 2030 zou moeten gehalveerd worden en tegen 2050 helemaal zou verdwijnen. Daarvoor zou sterk ingegrepen worden op verkeersvolumes en op ruimtelijke ordening. Maar pas tegen 2030 zouden we in stedelijke omgeving de Europese normen halen.
Maatregelen zoals de betonstop en een kilometerheffing voor personenwagens zullen een positieve impact hebben op de luchtvervuiling. Op korte termijn zullen de effecten op de luchtkwaliteit beperkt blijven. Op lange termijn zijn deze maatregelen noodzakelijk voor een betere leefkwaliteit. Toch is het mogelijk op kortere termijn resultaten te boeken door de fiscaliteit op diesel en dieselwagens te veranderen.
Jarenlang werd diesel fiscaal ondersteund om de klimaatdoelstellingen te kunnen halen (omwille van de lagere uitstoot van CO2 per kilometer van diesel), de gevolgen voor de luchtkwaliteit zouden beperkt zijn doordat nieuwe diesels in theorie veel minder NOx uitstoten. Dieselgate bracht aan het licht dat dit niet klopte.
Het verschil in prijs aan de pomp wordt stilaan weggewerkt. Al heeft minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) geen plannen nog verder te gaan en diesel fors duurder te maken.
Sinds de 6e staatshervorming kunnen de gewesten de fiscaliteit op voertuigen zelf bepalen. Enkel Vlaanderen deed dit al, Brussel plant op 1/1/2019 een nieuwe regeling in te voeren. Na de hervorming in Vlaanderen kwam er een kentering in de keuze van de Vlaming voor benzine of diesel, gesterkt door de groeiende bewustwording van de nadelige gezondheidseffecten van diesel.
Voor bedrijfswagens wordt nog vaak voor diesel gekozen. Dat heeft twee oorzaken: enerzijds de vermeende hogere restwaarde na de leaseperiode en de fiscaliteit die er nog op van toepassing is (bedrijfswagens volgen het federale regime).
Het is mogelijk op korte termijn iets te doen aan de NOx-uitstoot die onze gezondheid in gevaar brengt. Jaarlijks sterven in ons land minstens 10.000 mensen vroegtijdig aan de gevolgen van luchtvervuiling. De snelste en meest efficiënte manier is door diesel fiscaal af te straffen.
Meer lezen over luchtkwaliteit:
- Het project "Mijn lucht mijn school" meet luchtkwaliteit aan meer dan 200 scholen
- Evaluatie van het Gents circulatieplan op de luchtkwaliteit
* Aanvulling door de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM): "Bij emissieberekeningen werd in het verleden al rekening gehouden met de werkelijke (realistische) emissies van dieselwagens. Bovendien zijn de emissies die we gebruikt hebben voor de oude kaart (RIO-IFDM 2016), exact dezelfde als voor de nieuwe (RIO-IFDM-OSPM 2016) kaart. Het verschil wordt dus niet verklaard door andere emissies, maar door de koppeling met het “street canyon” OSPM model. Door OSPM te gebruiken, kunnen we nu ook de impact van het “street canyon” effect berekenen. Street canyons zijn straten omgeven door aaneengesloten hoge bebouwing. Hierdoor is er een slechtere ventilatie in de straat en wordt de luchtvervuiling minder goed verdund met hogere concentraties tot gevolg. Een zelfde hoeveelheid verkeer zorgt in een street canyon voor hogere concentraties vergeleken met een straat zonder bebouwing er langs.
De luchtvervuiling op de nieuwe kaarten is voor street canyon straten nu beter in kaart gebracht en duidelijker zichtbaar. Dit betekent niet (automatisch) dat de vervuiling in die straten ook is toegenomen."