Samen met de inwoners aan de slag na de verkiezingen

15.10.2018

De laatste gemeenteraden worden stilaan gevormd. De komende weken en maanden buigen gemeenten zich over de manier waarop ze de komende legislatuur zullen communiceren met hun inwoners. Of beter nog: hoe ze de inwoners betrekken bij het (mobiliteits)beleid. Lokale bereikbaarheid doe je niet enkel voor je inwoners, maar bereik je vooral samen met je inwoners.

LaMA Lint

Van informatie tot co-creatie


Hoe sneller je je inwoners betrekt bij de besluitvorming, hoe sneller en geloofwaardiger je een draagvlak voor een beleid of project kunt krijgen. Zeker als het over mobiliteitsprojecten gaat, die vaak veel kosten of ongemak en hinder met zich meebrengen, informeer je alle stakeholders in een vroeg stadium over kosten, doelstellingen en risico’s.

Transparante communicatie en informatie zijn het vertrekpunt voor een participatieproces, maar niet voldoende. Bij participatie is er altijd tweerichtingsverkeer. Als je de stakeholders nog voor de plannen af zijn zelf actief laat meedenken over of meewerken aan oplossingen, creëer je een project met gedeeld eigenaarschap. Dat zorgt niet enkel voor een groter draagvlak, het voorkomt tegenstand en vertragingen in het verdere proces en kan zelfs de kwaliteit van het project verhogen.

Als gemeente kun je nog een stap verder gaan en je beperken tot een ondersteunende rol en de inwoners zelf een project laten uitwerken. Dat het werkt zien we in de Leefstraten en in de LaMa-projecten.  

Daarnaast zijn er nog heel wat andere instrumenten en fora om aan participatie te doen bij mobiliteitsbeleid- en projecten. Toch blijkt de werking ervan niet overal op een consistente manier vormgegeven.

Inwoners aan het stuur bij een LaMa-project

Kluwen van participatie


Participatie is altijd maatwerk en bijgevolg niet eenvoudig juridisch vast te leggen. We geven hieronder een overzicht van een aantal elementen die hier deel van kunnen uitmaken.

Openbaar onderzoek

Het voorontwerp van decreet basisbereikbaarheid schuift het openbaar onderzoek als minimale vorm van participatie naar voor, zowel voor het regionaal als het lokaal mobiliteitsplan. Een openbaar onderzoek is een element in een participatief traject, maar participatie beperken tot alleen maar een openbaar onderzoek kan niet de bedoeling zijn.

Gemeentelijke mobiliteitsraad 

Heel wat Vlaamse gemeenten hebben een mobiliteitsraad. Een gemeentelijke mobiliteitsraad is niet verplicht en dus hebben niet alle gemeenten een mobiliteitsraad. Daardoor komt mobiliteit in heel wat gemeenten aan bod in de Milieuraad (niet meer verplicht sinds 2014) of GECORO (GEmeentelijke COmmissie Ruimtelijke Ordening). Op dit ogenblik ontbreekt het aan een duidelijk kader voor de rolverdeling tussen de verschillende adviesraden. De nieuwe legislatuur is een goed ogenblik om de invulling van de verschillende bestaande adviesraden in de gemeente op punt te stellen. 

Gemeentelijke adviesraden voor doelgroepen

Gemeentes kunnen een jeugdraad (verplicht om in aanmerking te komen voor bepaalde subsidies) of een ouderenraad oprichten. De Vlaamse Jeugdraad stelt in de afgelopen legislatuur vast dat de participatie van jongeren dramatisch daalt. Een van de oorzaken die ze aanhaalt is het verdwijnen van het Jeugdbeleidsplan en daardoor een beperktere ondersteunende rol van de Jeugdambtenaar als schakel tussen jeugd en de bevoegde schepen.

Nieuwe vormen van participatie

Daarnaast bestaan nog heel veel andere instrumenten die een gemeente kan aanwenden om aan participatie te doen, gaande van een internetbevraging op de website van de gemeente tot een referendum.

Afgelopen jaren experimenteerden een aantal lokale overheden met innovatieve vormen zoals een burgerkabinet of gaven ze burgers zelf een budget in handen om aan het werk te gaan. In de Mechelse wijk Nekkerspoel kon de wijk bijvoorbeeld zelf aangeven welke ingrepen prioritair zijn, onder meer voor mobiliteit en verkeersveiligheid.

Participatie gebeurt niet altijd top-down. De afgelopen jaren hebben heel wat burgerinitiatieven (met als vlaggenschip Ringland) een grote impact gehad op beleidsprocessen. De Wakkere Burger ondersteunt met het initiatief Burgervuur inwoners die willen werken aan een participatief lokaal beleid.

 

Basisbereikbaarheid als participatieve uitdaging

Deze legislatuur wordt basisbereikbaarheid uitgerold in Vlaanderen en dat zal lokale besturen heel wat uitdagingen op het gebied van participatie stellen.

Een eerste uitdaging is dat de structuur van de vervoerregio niet afgestemd is op bestaande overlegstructuren van het georganiseerde middenveld.

Het is niet zo evident om de relevante stakeholders op het niveau van de vervoerregio te identificeren. Doordat verschillende gemeentes, soms uit verschillende provincies, in het werkingsgebied van verschillende intercommunales betrokken zijn, krijg je heel wat stakeholders. Daarom suggereert de Mobiliteitsraad van Vlaanderen om op het niveau van de vervoerregio een stakeholdermanager aan te stellen.

Het regionale mobiliteitsplan vraagt ook om participatie op lokaal niveau voor de inwoners. De participatietrajecten kunnen van gemeente tot gemeente verschillen. Een goede manier van samenwerking tussen de verschillende gemeenten in de vervoerregio zal enige inspanning en denkwerk vergen.

Daarnaast zou het gemeentelijk mobiliteitsplan niet langer verplicht zijn. Het wegvallen van de verplichting kan leiden tot minder participatie op lokaal niveau en een verschuiving naar het tussenliggend niveau van de vervoerregio. De mobiliteitsambtenaar heeft een belangrijke rol als schakel tussen schepen en inwoners en die wordt belangrijker wanneer bestaande overlegstructuren zoals de gemeentelijke begeleidingscommissie (GBC) niet langer zouden bestaan.

De invoering van basisbereikbaarheid en de ermee gepaard gaande responsabilisering van de gemeenten, zeker voor het vervoer op maat, leidt tot kansen om samen met de inwoners van de gemeente tot innovatieve oplossingen te komen die de lokale bereikbaarheid versterken. Toch is het belangrijk participatie al van bij de opstart van de regionale mobiliteitsplannen te vervlechten met de processtructuur.