Vrouwen en mobiliteit: mobiliteit is niet genderneutraal

Op 8 maart is het Internationale Vrouwendag. In dit artikel kijken we hoe vrouwen zich verplaatsen en of er iets bestaat als ‘vrouwvriendelijke’ mobiliteit.

Een ander mobiliteitspatroon

Vrouwen hebben een ander mobiliteitspatroon dan mannen. Daar zijn heel wat redenen voor: onbezoldigde zorgtaken (vrouwen doen nog altijd 75% van ‘s werelds onbezoldigde zorgtaken) en de loonkloof tussen mannen en vrouwen (mannen verdienen 20% meer dan vrouwen) veroorzaken andere mobiliteitsnoden. Vrouwen hebben ook een ander mobiliteitsprofiel dan mannen: vrouwen hebben minder vaak een rijbewijs dan mannen (al wordt deze kloof snel gedicht) en kiezen voor andere vervoermiddelen. Volgens het Vlaams onderzoek verplaatsingsgedrag en Brusselse tellingen fietsen vrouwen minder vaak dan mannen en ze nemen volgens internationaal onderzoek vaker het openbaar vervoer. In Vlaanderen blijkt dat enkel zo voor de trein. Vrouwen gaan ook vaker te voet dan mannen. 

Vrouw aan het stuur, bloed aan de muur?

Qua autogebruik zijn ze in verhouding tot mannen vaker passagier dan bestuurder. Daarmee bevestigt het onderzoek verplaatsingsgedrag het klassieke rollenpatroon met de man aan het stuur bevestigd. Mannen denken dat ze beter chauffeurs zijn dan vrouwen (“zeg niet te gauw, het is weer een vrouw” of het iets meer beeldende “vrouw aan het stuur, bloed aan de muur”). Uit studies blijkt echter dat vrouwen minder ongevallen veroorzaken dan mannen. Logischerwijs betalen vrouwen minder voor een autoverzekering dan mannen, al beweren kwade (mannen)tongen dat de oorzaak is dat mannen kiezen voor duurdere auto’s.

Mobiliteit is niet genderneutraal

Internationaal verplaatsingsonderzoek stelt dat vrouwen zich vaker verplaatsen dan mannen, maar minder ver. Dat is logisch omdat vrouwen meer zorgtaken opnemen, zoals het begeleiden van de kinderen naar school, winkelen, huishoudelijke administratieve taken afhandelen ...

Mobiliteit maakt de genderkloof heel duidelijk. Mannen verplaatsen zich vaker naar het werk en voor zakelijke verplaatsingen. Vrouwen verplaatsen zich vaker om te winkelen, voor diensten en om iets of iemand weg te brengen of te halen. Vrouwen zijn dus vaker onderweg met ballast, of het nu kinderen, kinderwagens of boodschappentassen zijn. 
 

De combinatie van die (onbetaalde) zorgtaken en een (betaalde) job en de daarmee gepaard gaande tijdsdruk zorgt dat vrouwen meer ketenverplaatsingen doen: na het werk worden de kinderen eerst opgehaald om dan nog even boodschappen te doen alvorens naar huis te gaan. Vaak kiezen vrouwen voor een multimodale oplossing voor deze ketenverplaatsingen, bijvoorbeeld een stuk openbaar vervoer en een stuk te voet. 

Daarnaast is er ook het element stijl. Fietsen (al dan niet in de regen) kan nefast zijn voor je haar of kleren. Blijkbaar tillen vrouwen daar iets zwaarder aan dan mannen.

Sociale onveiligheid

Vrouwen voelen zich vaak kwetsbaar als weggebruiker, zeker in bepaalde omstandigheden zoals wanneer ze alleen ‘s nachts onderweg zijn. Daardoor zijn ze niet alleen voorzichtiger (mannen veroorzaken meer verkeersongevallen), maar dat beïnvloedt ook hun routekeuze en vervoermiddelkeuze. Vrouwen vermijden plaatsen waar ze alleen zijn, zoals slecht verlichte straten, parken, verlaten metrostations of ondergrondse parkings. Ook de last mile, tussen parking of openbaarvervoerhalte en finale bestemming zorgt voor hoofdbrekens. Daardoor benaderen vrouwen hun verplaatsing veel rationeler dan mannen. In plaats van ervan uit gaan ‘ik geraak er wel’ bekijken ze de verschillende opties en de voor- en nadelen. 

She moves in mysterious ways

Vrouwen hebben een meer flexibele mobiliteit nodig die hun ketenverplaatsingen efficiënter maakt. Daarbij schakelen ze verschillende modi in en zijn ze dus een belangrijke doelgroep voor gedeelde mobiliteit. Stadsplanners en mobiliteitsambtenaren hebben er dus belang bij om ook vanuit een inclusief perspectief naar mobiliteit te kijken, voor elk type gebruiker. Een concreet voorbeeld is om een kinderwagen of boodschappentassen tijdelijk veilig te kunnen achterlaten in een locker op een mobipunt. Winkels (buurtwinkel, apotheek) en diensten (crèche, bank) aan multimodale knooppunten en in de stations bieden dus heel wat mogelijkheden voor duurzame mobiliteit, zeker in functie van ketenverplaatsingen.

Anderzijds zien we dat de verschillen tussen vrouwen en mannen langzaam verdwijnen. Voor wat mobiliteit betreft zien we dat in indicatoren zoals rijbewijsbezit, dat nagenoeg gelijk is bij jongere mannen en vrouwen, maar ook bij motieven voor verplaatsingen. En we kunnen natuurlijk enkel toejuichen dat mannen zich ook voor zorgtaken duurzaam mobiel verplaatsen. 

Dit artikel is gebaseerd op een tekst van Frieda Bellmann, Strategic designer, White Octopus, Lieke Ypma, Innovation strategist, White Octopus, Diana Polack, City designer, City of Berlin die integraal hier te lezen is.
En voor wie nog niet genoeg heeft: een long read.
Meer weten over vrouwen en mobiliteit? De website womenmobilize.org bundelt initiatieven.